တိဟိတ္ႏွင့္ ဒြိဟိတ္ကို နားလည္ျခင္း

တိဟိတ္ဆိုတဲ႔ စကားလံုးအနက္ကေတာ့ တိဆိုတာ သံုး၊ ဟိတ္ဆိုတာ ေဟာတု အေၾကာင္းရင္း အေျခအျမစ္။ ဒါေၾကာင့္ တိဟိတ္ဆိုတာ အေၾကာင္းရင္း အေျခအျမစ္သံုးပါးႏွင့္ ျျပည့္စံုေသာပုဂၢိဳလ္ေပါ့။

အေၾကာင္းဆိုတာကေတာ့ ဒီဘ၀မွာ ဒုကၡဆင္းရဲအေပါင္းက ကၽြတ္လြတ္ႏိုင္တဲ႔၊ မဂ္ၪာဏ္ဖိုလ္ၪာဏ္ နိဗၺာန္ခ်မ္းသာကို ရသင့္ရထုိက္တဲ႔ အေၾကာင္းကိုေျပာတာ။ အဲဒီသံုးပါးျပည့္စံုရမယ္ေပါ့။ သံသရာ၀ဋ္ဆင္းရဲမွ ကၽြတ္လြတ္ႏိုင္တဲ႔ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္မွသာလွ်င္ ေလာကီေရာ၊ ေလာကုတၱရာေရာ ထြန္းေပါက္ေအာင္ျမင္သူျဖစ္ႏိုင္ ပါတယ္။ အထက္တန္းက်တဲ႔ဉာဏ္ပညာကို ရႏုိင္ဖို႔၊ ကုိယ္ရည္ကိုယ္ေသြးေကာင္းမြန္ ထက္ျမက္သူျဖစ္ဖို႔ အရည္ အေသြး သံုးမ်ိဳးလိုအပ္တာေပါ့။ IQ လို႔ေျပာရင္လည္းရတာေပါ့။ အရည္အေသြး သံုးမ်ိဳးကေတာ့ (၁) အေလာဘ၊ (၂) အေဒါသ၊ (၃) အေမာဟဆိုေသာ တရားသံုးပါးပါပဲ။ တိရစာၦန္ေတြမွာက်ေတာ့ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ သက္သက္သာရွိတယ္။ ထို႔ေၾကာင့္သူတို႔ကို အဟိတ္တိရစာၦန္လို႔ေခၚတာပါ။ လူေတြမွာက်ေတာ့ ေလာဘလည္းရွိ တယ္။ အေလာဘလည္းရွိတယ္။ ေဒါသလည္းရွိ တယ္။ အေဒါသ(ေမတၱာ)လည္းရွိတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕က်ေတာ့ ေမာဟ(အ၀ိဇၨာ)ပဲရွိတယ္။ အေမာဟ(၀ိဇၨာဉာဏ္၊ ပညာေစတသိတ္) မရွိဘူး။ အႏၶပုထုဇဥ္က အမွန္ကိုအမွန္တိုင္း သိတဲ႔သစၥာဉာဏ္(၀ိဇၨာ)မရွိဘူး။အဲဒီလူကိုဒြိဟိတ္လို႔ေခၚတာပါပဲ။
အေလာဘ
လူေတြမွာ ေမြးလာကတည္းက ေလာဘမူေလးပါလာတယ္။ လိုခ်င္တပ္မက္တာေပါ့။ သာယာ ႏွစ္သက္ တဲ႔ေ၀ဒနာေၾကာင့္ အဲဒီ ျမင္ျမင္သမွ်ကို ငါ့ဟာ၊ ငါ့ဥစၥာ၊ ငါ့သား၊ ငါ့မယား၊ လင္သား၊ ဥစၥာဆိုတဲ႔ သကာယဒိ႒ိ အစြဲ အလမ္းေတြရွိတဲ႔အတြက္ လိုခ်င္တယ္၊ တပ္မက္တယ္။ အေလာ ဘ (ဟိတ္)ရွိတဲ႔သူေတြက်ေတာ့ စည္းစိမ္ဥစၥာ ေတြအေပၚ ကိေလသာအာရံုကာမဂုဏ္ေတြ အေပၚမွာ မတပ္မက္ဘူး၊ မစြဲလမ္းဘူး၊ ထို႔အတြက္ သူက စြန္႔လႊတ္ ႏိုင္တယ္။ထို႔ေၾကာင့္အေလာဘကိုကုသလမူလကုသိုလ္ရဲ႕အေျခအျမစ္လို႔ေခၚပါတယ္။

အေဒါသ
အေဒါသကေတာ့ သူတစ္ပါး ပ်က္စီးေအာင္ ဖ်က္စီးလိုျခင္း မရွိတာေပါ့။ ေဒါသရွိတဲ႔သူက်ေတာ့ ပ်က္စီးေအာင္ မဖ်က္စီးခင္ကတည္းက သူ႔ရဲ႕စိတ္ပ်က္စီးေနရတာပါပဲ။ ကိုယ့္ကိုလည္းထိခိုက္၊ သူတစ္ပါးကိုလည္း ထိခိုက္တာ ပါပဲ။ ရင္ထဲမွာ ျငိမ္းေအးမႈ မရွိဘူး။ အေဒါသ(ေမတၱာ) ကိန္းေနသူရဲ႕ရင္ထဲမွာထာ၀ရ ေအးခ်မ္းေနတာေပါ့။ အေဒါသကလည္းကုသလမူလကုသိုလ္ရဲ႕အေျခအျမစ္ပါပဲ။


အေမာဟ
မေတြေ၀မႈပါ။ အေမာဟရဲ႕သေဘာက ေတာ္ေတာ္ေလးက်ယ္၀န္းပါတယ္။ ပညာသေဘာ၊ ၀ိဇၨာသေဘာ ျဖစ္တာကိုး။ သစၥာဆိုတဲ႔ သေဘာအမွန္တရားကို ခြဲခြဲျခားျခား သိမႈပါပဲ။ ခုပစၥဳပၸန္ဘ၀မ်ာ မိမိတို႔ရထားတဲ႔ ခႏၶငါးပါးဟာ ျဖစ္ျပီးပ်က္ေနတဲ႔ မျမဲတဲ႔ တရားၾကီးပဲဆိုတာကို ဟုတ္တိုင္းမွန္စြာသိရမယ္။ သစၥာေလးပါးကို တတ္သိနားလည္ရမယ္။ ဒီလူ႔ဘ၀ ကိုဘာလို႔ေရာက္လာတာလဲ။ အျမင့္ျမတ္ဆံုးအလုပ္ဟာ ဘာလဲဆုိတာကိုသိတတ္တဲ႔ဉာဏ္ရွိသူရဲ႕အျဖစ္ဟာအေမာဟရ႕ဲသေဘာပါပဲ။

အေမာဟစိတ္ရွိသူ တိဟိတ္ဟာ အလိမၼာၪာဏ္ရွိသူျဖစ္ပါတယ္။ ကိေလသာအာရံု ကာမဂုဏ္တရားေတြကို ႏွိပ္ကြပ္ႏိုင္တဲ႔ အစြမ္းသတၱိမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ဒီအယူ မွားလးမွန္လား ဆိုတဲ႔ ထိုးထြင္းသိတဲ႔ ၀ိဇၨာဉာဏ္ရွိတယ္။ သိတာနဲ႔ အဲဒီအယူကို စြန္႔ပစ္ႏိုင္တဲ႔ ပညိေျႏၵ၊ ပညာဉာဏ္ရွိတယ္။ ဆရာမွားကို ေတြ႕ရင္လည္း စြန္႔ခြါဖို႔၀န္မေလးဘူး။ ေတြေ၀မေနဘူး။ မိမိျဖစ္ရာပုဂၢိဳလ္၊ ျဖစ္ရာဘ၀ကိုလည္း ျမင့္တက္ ေအာင္ အထြတ္အထိတ္ ေရာင္ေအာင္ပို႔ေဆာင္ႏိုင္တဲ႔ ဉာဏ္ပညာ သိတတ္တဲ႔ သေဘာရွိတယ္။

မိမိတို႔ရဲ႕ လက္ရွိဘ၀ေရာက္ရွိလာျခင္းဟာ ဘာအတြက္လဲဆိုတာ သိရွိျပီး တရားေတာ္မ်ားကို အခ်ိန္တိုင္းမွာ တရားနာက်ဖို႔ တိုက္တြန္းႏွိဳးေဆာ္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ။ ဘုရားရွင္ေသာ္မွ တပည့္သာ၀ကတို႔၏ တရားေတာ္မ်ား ျပန္လည္နာၾကားပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔လို ကလ်ာနပုထုဇဥ္ျဖစ္ဖို႔ ၾကိဳးစားသူမ်ားမွာ အခ်ိန္တိုင္းမွာ တရားေတာ နာၾကားသင့္သည္ဟု ယူဆမိသလို နာၾကားရန္လည္း တိုက္တြန္း ႏွိဳးေဆာ္လိုပါတယ္။ အခ်ိန္တိုင္းမွာ တရားေတာ္ မနာျဖစ္ခဲ႔ရင္ေတာင္ အခ်ိန္တိုင္းမွာ ကုသိုလ္ျဖစ္ေရး သတိရွင္၍ ေနေစလိုပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္၏ ဗုဒၶသာသနာ ျပန္႔ပြားရန္ အုတ္တစ္ခ်ပ္၊ သဲတစ္ပြင့္မွ် ၾကိဴးစားသည္ မျမတ္သည့္တိုင္ေအာင္ အက်ိဳးမယုတ္ အသိတရား အထုိက္အေလ်ာက္တိုးတက္ခဲ႔မည္ဆိုလွ်င္ ကၽြန္ေတာ္ၾကိဳစားရၾကိဳးနပ္ပါလိမ္႔မည္။ အခ်ိန္တိုင္းမွာ တရားသတိ ရွိၾကပါေစ။

အားလံုး က်မ္းမာအစဥ္၊ သုခ၀င္၍ ဒုကၡခပ္သိမ္းကင္းျငိမ္းႏိုင္ၾကပါေစ။